Enzymen, geschiedenis, psychologie en politiek

         De beroemde Franse microbioloog Louis Pasteur 

In het prachtige boek Enzymen van twee wetenschappers David Dressler en Huntington Potter staat een boeiende geschiedenis over de wetenschappelijke twist tussen grondlegger van de biochemie de Fransman Louis Pasteur en de Duitse scheikundige pionier Justus von Liebig. 

Schitterend komt hierin uit dat je wetenschap niet los kan zien van de geschiedenis er van. En dat de exacte wetenschap niet los gezien kan worden van de subjectieve karaktertrekken van de beoefenaar. 

En dat politiek alles doordrenkt. 

Ik zal het verhaal vertellen:

Al duizenden jaren gebruiken mensen het gistingsproces van druivensap om wijn te maken. De omstandigheden van het gistproces moet je goed in de gaten houden, want anders gaat het fout. Dan krijg je een zuur product dat weinig heeft van de genotsdrank. Maar waarom? Pasteur ontdekte dat het sleutelwoord gist was. In goed gegiste wijn zatten grote vlokken gist en in drab wat stonk naar melkzuur niet. Pasteur zag gisting als een levensproces en gist was een levend wezen. Liebig en andere scheikundigen vonden dit een gruwel, want zij had het gistingsproces scheikundig in kaart gebracht en daar hoorde geen vaag levensproces bij. Uiteindelijk moest Liebig erkennen dat gist wel een rol speelde. Hij gaf echter aan dat volgens hem een chemische stof vrijgemaakt werd door de gist. Dat beschouwde de grote Pasteur echter wel als pure onzin en koppigheid: hij had immers bewezen dat de gist levend moest zijn om de gisting tot stand te brengen, dode gist werkte niet. En hoewel er steeds meer bewijzen kwamen voor het bestaan van chemische stoffen die een rol speelden in levensprocessen (enzymen), was Pasteur niet om te praten. Hij wrong zich in alle wetenschappelijke bochten om andere verklaringen te vinden. Waarom was hij zo hardnekkig? Dressler en Potter vinden goede onderbouwde verklaringen: een psychologische en een politieke. 

De psychologische: 'een vooraanstaande onderzoeker verliest zijn koppositie als hij toegeeft aan een rivaal.'

De politieke: 'toegeven betekende ..een theorie accepteren die grotendeels steunde op de chemische traditie van Duitsland, een land dat nog niet zo lang voordien Frankrijk had aangevallen en die oorlog ook nog had gewonnen.' 

Mooi toch als je zo kan aantonen dat wetenschap, geschiedenis, psychologie en politiek met elkaar verweven is. Ik begrijp nooit dat er zo veel mensen zo bijzonder weinig begrijpen van de scheikunde die hun omgeeft in alle producten die hun omringen. Ik zie soms de meest vreemde dingen in de krant staan over scheikundige stoffen. En dat is dan opgeschreven door journalisten die verder heel zorgvuldig te werk gaan. En ik verbaas me over sommige beta-mensen die niks willen weten over geschiedenis of politiek. Wat een gemis.